Ngày nay, lập trình không còn là nghề dành riêng cho những bạn sinh viên hoặc những người đi làm. Các bạn nhỏ cũng có thể tiếp cận sớm với lĩnh vực này từ rất sớm. Tuy nhiên để trẻ có thể làm quen và nắm chắc được các ngôn ngữ lập trình không phải dễ dàng. Do đó mà lập trình Scratch ra đời với thao tác kéo thả thực hiện đơn giản đã ra đời. Vậy Scratch là gì? Cách thức hoạt động và những ứng dụng của Scratch trong cuộc sống thực tiễn ra sao? Tìm hiểu ngay bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé!
Ngôn ngữ lập trình Scratch là gì?
Scratch là một ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ em với giao diện trực quan, cách thức sử dụng kéo thả đơn giản. Điều này khiến nó trở thành một trong những ngôn ngữ lập trình thân thiện và dễ tiếp cận nhất.
Khác hoàn toàn so với những ngôn ngữ lập trình bậc cao khác như Python, Java,… Scratch sẽ giúp trẻ hiểu rõ hơn các khái niệm về biến, hàm, thủ tục, danh sách, vòng lặp,… Đồng thời cho phép mọi người dùng gồm cả trẻ em cũng như người lớn sáng tạo các câu chuyện, trò chơi,… thông qua việc kết nối các khối mã.
Scratch được khuyến nghị dành cho trẻ em từ 8 tuổi trở lên. Để tạo ra một Scratch hoàn chỉnh thì trẻ cần có sự tính toán hoạt lý kết hợp với các tư duy và kỹ năng khác: tư duy logic, phân tích, phản biện, kỹ năng sáng tạo và thiết kế,…
Cho đến thời điểm hiện tại thì phiên bản ngôn ngữ Scratch 3.0 được ưa chuộng nhất. Bởi giao diện bắt mắt, thân thiện, dễ sử dụng phù hợp với mọi đối tượng. Các khối và màu sắc của khối được thay đổi để thu hút nhiều người dùng. Một số input mặc định đã được đổi mới và nâng cấp. Đặc biệt ở phiên bản này còn được bổ sung thêm nhiều font chữ mới.
Nguồn gốc và mục đích ra đời của Scratch
Được tạo ra bởi MIT Media Lab vào năm 2007 Scratch đã được dịch sang hơn 70 loại ngôn ngữ khác nhau. Theo thống kế vào tháng 5 năm 2019 thì có đến hơn 40 triệu dự án được chia sẻ bởi hơn 40 triệu người dùng.
Mục đích của việc nghiên cứu và phát triển ngôn ngữ lập trình Scratch giúp trẻ em có thể tiếp cận ngành lập trình từ sớm. Đồng thời kích thích khả năng tư duy logic và sáng tạo của trẻ khi còn nhỏ. Với Scratch thì chỉ cần tư duy một chút là các em có thể sắp xếp các chương trình một cách hợp lý.
Phần mềm được thiết kế dành cho trẻ em nên được phát triển theo hướng tương tác trực quan, đồ họa sinh động và hấp dẫn. Kết hợp với thao tác nhấn giữ và kéo các dòng lệnh có sẵn thả vào chương trình hoạt động.
Ngôn ngữ này cực kỳ dễ học và sử dụng nên nó được coi là ngôn ngữ lập trình nền tảng giúp trẻ bước vào thế giới lập trình.
>>> Xem ngay: Tổng hợp các loại ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất 2023
Cách thức hoạt động của Scratch
Scratch mang đến cho người dùng 2 tùy chọn gồm ứng dụng tải xuống máy tính và trang web sử dụng miễn phí, dễ dàng. Tuy vậy thì 2 tùy chọn này đều giống nhau và khi truy cập thì bạn sẽ có một loạt các đối tượng hoặc Sprites. Cùng một loạt hành động sẽ hữu ích cho các đối tượng phản ứng theo một cách nhất định.
Ngôn ngữ này cho phép người dùng lập trình giống như trải nghiệm trò chơi giải đố. Bằng việc kéo các vật thể và hành động lên màn hình chính rồi kết nối chúng với nhau theo sở thích cá nhân. Với hệ thống mới này thì Scratch rất lý tưởng khi dành cho trẻ em. Các hành động cũng dễ dàng phân loại để xác định vị trí gồm:
- Di chuyển: Cho phép người dùng di chuyển và xoay các đối tượng trên màn hình.
- Ngoại hình: Sửa đổi diện mạo của đối tượng và nền
- Âm thanh: Thêm, loại bỏ hoặc sửa đổi âm thanh.
- Sự kiện: Thực hiện các hành động được xác định bởi người dùng.
- Các tác phẩm kinh điển có điều kiện: nếu, khác, mãi mãi, lặp lại và nhiều hơn.
- Cảm biến máy dò: cho phép các đối tượng tương tác với người dùng qua các thiết bị ngoại vi khác nhau.
- Toán tử: Tạo số ngẫu nhiên gồm toán tử toán học.
- Các biến: Giống với các ngôn ngữ lập trình khác thì bạn có thể thêm, sửa đổi các biến.
- Khối của tôi: Tại đây bạn sẽ tìm thấy các khối mà bạn có thể tùy chỉnh theo ý muốn.
Ưu điểm của lập trình Scratch là gì?
Rèn luyện tư duy logic và giải quyết vấn đề
Khi xây dựng các dự án trong Scratch các bé sẽ làm quen nhanh chóng và dễ dàng với cách hoạt động của khoa học máy tính. Bởi các khối hình trong ngôn ngữ lập trình này giúp trẻ rèn luyện tư duy logic giải quyết vấn đề. Thông qua việc thực hành tư duy logic cơ bản và tiếp cận với các khái niệm lập trình. Điều này giúp các bé có thể giải quyết vấn đề khoa học máy tính cao cấp hơn và đẩy nhanh việc học các môn học: toán hay khoa học,…
Kỹ năng lên kế hoạch
Để đưa ra được cơ chế của trò chơi hay câu chuyện thì các bé cần tìm ra cách nhiều phần mã hoặc thiết kế của chúng sẽ hoạt động cùng nhau. Thực hành với ngôn ngữ lập trình Scratch giúp trẻ phát triển các kỹ năng lập kế hoạch và tổ chức vững chắc có thể áp dụng trên nhiều lĩnh vực của cuộc sống.
Khả năng thiết kế và sáng tạo nghệ thuật
Scratch sở hữu một thư viện hình nền lớn gồm các hình nền đặt sẵn tuy nhiên người dùng vẫn có thể tùy chỉnh theo ý thích để tạo ra thiết kế riêng của mình. Điều này có nghĩ là khi thực hành với ngôn ngữ lập trình này thì con bạn có thể tạo ra những câu chuyện tương tác với bất cứ nhân vật nào mà chúng nghĩ ra.
Khi tiến hành tùy chỉnh các mô tả và xây dựng các câu chuyện sẽ cải thiện kỹ năng nghệ thuật. Đồng thời giúp con bạn thiết kế giỏi hơn, kể chuyện và tính nhất quán theo chủ đề.
Tại sao nên học lập trình Scratch?
Scratch là ngôn ngữ lập trình phù hợp nhất cho trẻ bởi nó được phát triển theo hướng tương tác trực quan, đồ họa sống động. Trẻ em sẽ dễ dàng bắt kịp và hứng thú trong buổi học tiên.
Không chỉ giúp trẻ tiếp cận với thế giới lập trình nhanh chóng mà nó còn giúp các bé dễ dàng thể hiện các ý tưởng. Thay vì phải viết những dòng lệnh khô khan và khó khăn. Với Scratch thì bé chỉ cần thực hiện thao tác kéo thả khối lệnh nhiều màu sắc để xây dựng một kịch bản thú vị.
Trẻ sẽ được tự do sáng tạo và xây dựng ý tưởng để tạo ra những sản phẩm của riêng mình. Ngoài ra bé còn rèn luyện và phát triển nhiều kỹ năng: phán đoán, giải quyết vấn đề,…
Học lập trình Scratch giúp bé được tự do sáng tạo không giới hạn với những hình khối. Các bé sẽ có cơ hội tạo ra sản phẩm và hoàn thành dự án của riêng mình. Khi được thực hành, trải nghiệm với ngôn ngữ lập trình này thì bé sẽ phát triển được khả năng tính toán tốt hơn.
Với Scratch thì trẻ có thể học tập tốt hơn khi kiến thức của những môn học được trẻ thể hiện trực quan theo ý tưởng của mình. Nhờ đó mà các bé có thể ghi nhớ bài học một cách chủ động và dễ dàng.
Scratch giúp bé phát triển tư duy và hoàn thiện các kỹ năng quan trọng: tính toán, tư duy phát triển bản thân, tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp thuyết trình,… Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, trẻ sớm nắm bắt được nhiều tri thức mới của thế giới sẽ tăng cơ hội cạnh tranh đi du học.
Hướng dẫn sử dụng lập trình Scratch căn bản
Cài đặt phần mềm lập trình Scratch 3.0 mới nhất
Bước 1: Truy cập link tải phần mềm Scratch 3.0 cho máy tính:
Link tải phần mềm cho Windows và MacOS: https://scratch.mit.edu/download. Bạn hãy nhấn vào hệ điều hành đang sử dụng để tải phần mềm và chờ quá trình tải xuống hoàn tất.
Bước 2: Mở thư mục chứa bộ cài Scratch desktop mà bạn đã tải về, nhấn chuột phải lên bộ cài và chọn Run as Administrator.
Bước 3: Chọn Run => Hộp thoại Scratch Desktop Setup sẽ xuất hiện, yêu cầu bạn chọn quyền có thể truy cập sau khi tải phần mềm về máy tính. Tại đây sẽ có 2 tùy chọn:
Anyone who uses this computer (all users): bất kỳ người nào sử dụng máy tính này.
Only for me: chỉ mình bạn (áp dụng với máy tính cá nhân.
Tiếp đó chọn vào Install.
Bước 4: Chờ quá trình cài đặt hoàn tất => Chọn Finish. Bạn hãy đợi vài giây cho phần mềm khởi động là có thể lập trình offline mà không cần phải kết nối mạng.
Cách sử dụng lập trình Scratch căn bản
Giao diện của phần mềm lập trình scratch 3.0 gồm 5 thành phần quan trọng:
- Khung điều khiển với 3 Tab thông tin là Code (lệnh), Thiết kế (Costumes) và Sounds (âm thanh).
- Cửa sổ lệnh là nơi chứa các lệnh để điều khiển hoạt động của nhân vật. Người dùng sẽ kéo các lệnh từ khung điều khiển sang cửa sổ này và lắp ghép các khối lệnh khác nhau để tạo ra một chương trình điều khiển đối tượng.
- Sân khấu (Stage): Nơi hiển thị của các đối tượng, hình ảnh cùng các hiệu ứng đồ họa.
- Nhân vật (Sprites): Đây là khu vực quản lý các nhân vật của phần mềm. Tại đây thì người dùng có thể thực hiện các thao tác: thêm nhân vật, tùy chỉnh ngoại hình,… Khi khởi chạy phần mềm đầu tiên thì nhân vật chính là chú mèo Scratch.
- Ảnh nền, phông nền (Background): Khu vực quản lý, chỉnh sửa và thêm mới các ảnh nền hiền thị trên sân khấu ở giao diện chính của phần mềm.
Những ứng dụng của Scratch trong cuộc sống
Lập trình game trí tuệ
Scratch chính là sự lựa chọn tuyệt vời giúp trẻ em và những người mới làm quen với lập trình có thể tạo ra những game đơn giản. Sử dụng loại ngôn ngữ này giúp quá trình lập trình được tối ưu hóa, đơn giản và dễ dàng sử dụng hơn.
Với trẻ nhỏ thì việc sáng tạo game dựa trên ý tưởng và sở thích của bản thân sẽ giúp phát triển mạnh mẽ tư duy logic, trí tưởng tượng. Rất nhiều loại game được tạo ra từ Scratch: Jumpin, Snack, Catch,…
Toán học
Thực hiện các dự án lập trình trên Scratch giúp trẻ học được các khái niệm tính toán. Bởi việc trẻ viết mã các trò chơi tương tác chính là đang sử dụng các kỹ năng toán học. Khi làm quen với các khối lệnh trong nhóm Operatoe thì trẻ sẽ cảm thấy hứng thú với các môn học tự nhiên: Toán, Lý Hóa,… để học tập chủ động và sáng tạo hơn.
Lập trình robot
Khi ứng dụng Scratch vào lập trình robot thì trẻ sẽ học và nắm được các nguyên lý về thiết kế và lập trình. Từ đó trẻ xây dựng và phát triển ý tưởng đó dựa trên các kiến thức đã học. Lập trình robot sẽ giúp trẻ rèn luyện được tính cẩn thận, tỉ mỉ cùng khả năng tự lập phân tích vấn đề và làm việc nhóm.
Xây dựng câu chuyện
Scratch là ngôn ngữ lập trình tuyệt vời giúp các bé sáng tạo và kể các câu chuyện bằng hiệu ứng và kỹ thuật số. Khi ứng dụng Scratch vào kể các câu chuyện bằng video thì trẻ sẽ:
- Lên ý tưởng cho các yếu tố của câu chuyện: cốt truyện, trình tự, phối cảnh,… Từ đó xác định ứng dụng nào trong ngôn ngữ lập trình này được sử dụng.
- Sắp xếp và phân tích dữ liệu một cách hợp lý dựa trên các khối mã,
- Thể hiện dữ liệu thông qua chuyển động của các Sprite còn hình ảnh thì sẽ được lấy từ thư viện của Scratch.
- Sử dụng tư duy về thuật toán thông qua việc sắp xếp các khối lệnh để các Sprite di chuyển và tương tác.
- Xác định, phân tích và thực hiện theo quy trình để chương trình hoạt động trơn tru.
- Ứng dụng các kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề để sửa chữa khi chương trình gặp lỗi.
Lập trình ứng dụng khác
Ngoài ra Scratch còn được ứng dụng trong các lớp học của các chương trình giáo dục. Với ngôn ngữ lập trình này thì trẻ sẽ được tự do sáng tạo, phát triển trí tưởng tượng. Đồng thời tạo ra được những sản phẩm độc quyền mang dấu ấn bản thân.
Không chỉ vậy, Scratch còn được ứng dụng vào việc sáng tác nhạc chuyên nghiệp với nhóm lệnh Sound. Trẻ có thể phát triển năng khiếu nghệ thuật với các khối lệnh trong nhóm lệnh Pen và công cụ Paint Editor trong Scratch.
Học lập trình Scratch trẻ không chỉ được tiếp cận với ngành nghề sớm mà còn rèn luyện được nhiều kỹ năng và tư duy logic giải quyết vấn đề. Đến đây thì bạn đã hiểu rõ hơn về Sratch là gì? Ưu điểm nổi trội và những ứng dụng quan trọng trong thực tế. Các bậc phụ huynh có thể định hướng và xây dựng nền tảng lập trình cho trẻ ngay từ bây giờ.
